مطالعات انجام شده بر روی دانش‌آموزانی که یک روز در هفته شطرنج بازی می‌کردند و مقایسه آنها با افرادی که یک روز در هفته با کامپیوتر کار می‌کردند یا فعالیتهای مختلف دیگری انجام می‌دادند، نشان داد افرادی که شطرنج بازی می‌کنند ذهن خلاق‌تری نسبت به دیگران دارند
از آنجایی که مغز مانند یک ماهیچه عمل می‌کند، نیاز به ورزش دادن دارد. مطالعات منتشر شده در مجله پزشکی انگلیسی نشان داده است افرادی که بالای 75 سال سن دارند اگر شطرنج بازی کنند و فعالیتهای مغزی از این دست داشته باشند، کمتر دچار اختلال حواس خواهند شد
در مطالعات محققان مشخص شده است افرادی که شطرنج بازی می‌کنند هر دو نیم کره مغز را پرورش می‌دهند. آنها انتظار داشتند که نیم کره چپ افرادی که شطرنج بازی می‌کنند قویتر باشد اما در کمال ناباوری دریافتند که نیم کره راست مغز این افراد نیز با همان کیفیت کار می‌کند
در تحقیقات دانشمندان مشخص شد که بازی شطرنج باعث افزایش ضریب هوش میشود. در این مطالعات 4 هزار نفر اهل ونزوئلا مورد بررسی قرار گرفتند و مشخص شد که بعد از 4 ماه آموزش شطرنج، ضریب هوشی و همچنین قدرت تجزیه و تحلیل آنها افزایش یافته است
برای خوب شطرنج بازی کردن نیاز به حافظه خوب داریم زیرا باید حرکات زیادی را به خاطر بسپاریم و در مسابقات آنها را به یاد بیاوریم. در مطالعات انجام شده به مدت 2 سال مشخص شد دانش آموزانی که مرتب شطرنج بازی می‌کنند حافظه و توانایی سازماندهی بیشتری دارند
تمرکز عمیق در شطرنج باعث پیشرفت نتایج بازیکنان میشود. اگر در حین مسابقه حتی چند ثانیه حواس فرد پرت شود می‌تواند بر نتیجه بازی تاثیر‌گذار باشد. با توجه به اینکه شطرنج نیاز زیادی به تمرکز دارد توانایی تمرکز افرادی که این ورزش را انجام می‌دهند نیز بیشتر است
بازی شطرنج مانند یک پازل بزرگ است که نیاز به حل دارد. مطالعاتی بر روی ۴۵۰ دانش‌آموز سطح پنجم انجام شد. این افراد به سه گروه تقسیم شدند. تست‌ها نشان داد که توانایی حل مسئله در گروهی که همزمان ریاضی را با شطرنج آموختند، بسیار بیشتر از سایر گروهها بود